Nhãn Sơn La - sản vật ngọt , thơm tình tình người và đất
Sơn La vùng đất hùng vĩ với ngút ngàn núi cao, suối sâu, nơi có dòng sông Đà, sông Mã chảy qua tạo nên nhưng thung lũng tràn ngập phù sa. Với tổng diện tích tự nhiên là 14.055 km2, độ cao trung bình từ từ 600 đến 700m so với mực nước biển, trong đó 97% diện tích thuộc lưu vực sông Đà, sông Mã, 2 cao nguyên là Cao nguyên Mộc Châu và Cao nguyên Sơn La, địa hình tương đối bằng phẳng tạo nên một Sơn La có điều kiện tự nhiên cả về khí hậu và đất đai tốt nhất của vùng Tây Bắc Việt Nam.
Trước đây, Sơn La được biết đến như một tỉnh khó khăn, nghèo đói. Ngày nay, Sơn La được biết đến là vùng đất vươn mình trỗi dậy phát triển mạnh mẽ với việc phát huy thế mạnh về con người, đất đai khí hậu đưa Sơn La trở thành tỉnh đứng thứ 2 cả nước về sản xuất cây ăn trái, trong đó có cây nhãn.
Cây nhãn được du nhập và trồng tại tỉnh Sơn La từ những năm 1960 của thế kỷ XX , trên các sườn đồi, núi thấp với độ cao phổ biến từ 600 m trở lên . Ban đầu, cây nhãn chủ yếu được người dân trồng trong vườn nhà, dần dần phát triển ra toàn tỉnh với 12 huyện và thành phố với diện tích khoảng 19.200 ha, trong đó tập trung nhiều nhất là ở các huyện Sông Mã, Mai Sơn, Mường La, Mộc Châu, Yên Châu,... với nhiều giống nhãn khác nhau, phổ biến là 06 giống nhãn chính như: PH-M99 - 1.1, PH-M99 - 2.1, HTM-1, Nhãn Hương Chi, PHS - 99-1.1, PHS - 99 - 2.1. Sản lượng ước tính năm 2020 đạt 98.500 tấn; trong đó, 2.200 ha nhãn đủ điều kiện xuất khẩu, với sản lượng gần 22.000 tấn.
Với lợi thế của khí hậu cận ôn đới, đất đai màu mỡ, cùng với sự khéo léo, cần mẫn chăm sóc của người dân địa phương nơi đây nên quả Nhãn Sơn La mang những đặc trưng riêng, không phải vùng trồng nhãn nào cũng có được. Quả Nhãn Sơn La có đặc trưng: to, tròn, căng mọng, cùi nhãn dày, ráo nước và giòn, hàm lượng đường tổng số lớn hơn 9.9%, vitamin C khoảng 32.5mg/100g, độ brix lớn hơn 18%,... Vì lẽ đó, quả nhãn Sơn La có vị ngọt đậm và hương thơm đặc trưng, dịu nhẹ rất khác với nhãn cũng loại của nơi khác. Đây thực sự là món quà của sự kết tinh giữa tình yêu của người Sơn La với tinh hoa của đất trời trên mảnh đất này gói vào từng trái nhãn.
Nay, bên cạnh được tiêu thụ rộng rãi trên phạm vi toàn quốc, Nhãn Sơn La đã và đang được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc, Australia, Mỹ, châu Âu, đưa sản phẩm nhãn không chỉ là niềm tự hào riêng của đồng bào các dân tộc Sơn La nữa, mà còn là niềm tự hào của cả Việt Nam, một thức quả thanh mát mang đậm hương vị quê hương Việt Nam.
Từ những trái nhãn tươi ngon được tiêu thụ trực tiếp hoặc xuất khẩu, với bàn tay kheo léo và cần mẫn, người dân địa phương đã tạo ra sản phẩm long nhãn thơm ngon, tròn vị vô cùng giá trị. Long nhãn Sơn La có màu hổ phách, vị ngọt, dẻo, hơi giòn và có mùi thơm đặc trưng, lưu giữ trọn vẹn hương vị đặc trưng, tốt nhất từ quả nhãn tươi Sơn La.
Nhằm nâng cao hơn nữa danh tiếng, quảng bá phát triển sản phẩm, thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm, thu hút đầu tư, xây dựng chuỗi giá trị mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho người dân và doanh nghiệp theo hướng phát triển bền vững. Năm 2018 UBND tỉnh Sơn La phê duyệt Dự án “ Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận Nhãn Sơn La cho sản phẩm nhãn của tỉnh Sơn La” và giao Sở Khoa học và công nghệ Sơn La làm chủ đầu tư, Công ty TNHH Nghiên cứu và tư vấn chuyển giao công nghệ và đầu tư (CONCETTI) là đơn vị chủ trì thực hiện.
Sau 24 tháng thực hiên, Dự án đã đạt được một số tích cực, trong đó nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” đã được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu; Mô hình quản lý, sử dụng NHCN được xây dựng, vận hành. Trong đó xác định, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La là chủ sở hữu đối với NHCN, UBND các huyện/thành phố tham gia phối hợp quản lý, sử dụng NHCN. Các quy định quản lý và sử dụng; quy định kiểm soát; Bộ hồ sơ quản lý sử dụng NHCN được xây dựng và được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La ban hành làm căn cứ quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh quả nhãn Sơn La; Hệ thống nhận diện thương hiệu cho NHCN gồm: bao bì, biển hiệu, tờ rơi,... được thiết kế và đưa vào sử dụng trên thực tế. Các kênh tiêu thụ được duy trì và phát triển, người dân tiếp cận được với cách hợp tác cùng nhau phát triển, khắc phục cách làm tự phát, mạnh ai nấy làm trước đây góp phần tích cực vào việc tạo việc làm, ổn địnhnguồn sinh kế bền vững, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, từ đó nâng cao thu nhập cho người dân, bảo vệ tài nguyên và môi trường,góp phần ổn định kinh tế - xã hội của địa phương. Đây là những cơ sở, là căn cứ pháp lý để nhãn Sơn La xuất khẩu một cách chính ngạch sang các nước đặc biệt là Trung Quốc. Với định hướng phát triển cây ăn quả nói chung và quả nhãn tươi, long nhãn nói riêng của UBND tỉnh Sơn La tầm nhìn đến 2050, chắc chắn Nhãn Sơn La sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ, khẳng định được vị trí của mình trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần phát triển kinh tế bền vững trên dải đất biên cương của Tổ quốc.
Hãy về với Sơn La, du khách du khách không chỉ được hưởng khí hậu mát lành, thưởng ngoạn thắng cảnh hùng vĩ mà còn được thưởng thức những trái nhãn ngọt thơm, thấm đẫm tình người Tây Bắc.
Phóng sự Nhãn Sơn La - Đặc sản núi rừng Tây Bắc do kênh VTC6 thực hiện.
Concetti thực hiện
