Nền kinh tế Việt Nam đã trải qua bước phát triển vượt bậc trong 30 năm trở lại đây. Từ một nước nghèo với mức GDP bình quân đầu người ở mức 401 USD vào năm 1988 nay chúng ta đã vươn lên thành một nước có thu nhập trung bình (thấp) trên thế giới, ước đạt 2.385 USD vào năm 2017 (theo Tổng cục Thống kê).

Có được sự thay đổi này chính là nhờ chính sách khuyến khích đầu tư kinh doanh của Đảng và Nhà nước khi ngay từ những văn bản pháp luật về kinh tế đầu tiên như Điều lệ đầu tư nước ngoài, Luật doanh nghiệp tư nhân 1990, Luật công ty 1990,... đã khẳng định xuyên suốt nguyên tắc tự do kinh doanh, nhà đầu tư được tự do kinh doanh mọi ngành nghề, lĩnh vực mà pháp luật không cấm.

Tuy nhiên thực tiễn cho thấy do ảnh hưởng của tư duy xin - cho từ thời kỳ trước, các điều kiện kinh doanh vẫn được các cơ quan nhà nước đặt ra như một cách để quản lý nền kinh tế. Với những ngành nghề kinh doanh mới, cơ quan nhà nước sẽ tìm mọi biện pháp để kiểm tra, giám sát, từ đó kéo theo hàng loạt các thủ tục hành chính nhiêu khê, phiền hà. Có những ngành nghề không phải nghề kinh doanh có điều kiện nhưng doanh nghiệp vẫn phải thực hiện các thủ tục “thông báo”, “đăng ký”, “cấp giấy phép”. Sau 30 năm, số điều kiện kinh doanh đã bùng nổ đến mức theo thống kê của CIEM thì đến năm 2017, chỉ có khoảng 243 điều kiện kinh doanh nhưng tính cả những giấy phép con thì số điều kiện đã lên tới 3.407 điều kiện.

Điều đáng mừng là Đảng và Nhà nước đã nhận định được vấn đề này và tích cực cải thiện điều kiện kinh doanh. Đầu tiên là việc Luật Đầu tư 2014 quy định cụ thể những ngành nghề kinh doanh có điều kiện, cùng nguyên tắc quan trọng là chỉ văn bản ở cấp Nghị định của Chính Phủ mới được phép quy định điều kiện kinh doanh, tránh tình trạng các bộ, các địa phương tự ý làm phát sinh các điều kiện kinh doanh.

Điểm nhấn tiếp theo là các chỉ đạo mạnh mẽ của Thủ tướng khi yêu cầu các Bộ, phải bãi bỏ các quy định điều kiện kinh doanh trái pháp luật và cắt giam ít nhất 50% số điều kiện kinh doanh còn lại hoàn thành trong năm 2018. Như vậy năm 2018 sẽ được coi là năm bản lề quan trọng để cải thiện môi trường đầu tư tại Việt Nam, và kết quả cải cách điều kiện kinh doanh sẽ được phản ánh bởi sự phát triển của nền kinh tế trong những năm tiếp theo./

Lê Thắng